همانگونه که میدانیم پارامترهایی همچون میزان دﻣﺎ و رﻃﻮﺑﺖ در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ اهمیت بالایی دارند بنابراین ضروری است ﭘـﺎراﻣﺘﺮهای فوق به جهت اﺛﺮﮔﺬاری مستقیم ﺑــﺮ رﺷﺪ و نمو و همچنینﮐﯿﻔﯿــﺖ گیاه تحت کنترل مستمر قرار گیرند. حال باید بدانیم میزان دمای مطلوب در گلخانه چقدر باید باشد و چگونه میتوان آن را تامین نمود. زیرا هر چه میزان دمای هوایﮔﻠﺨﺎﻧﻪ مطلوب تر باشد میزان تولید گلخانه افزایش یافته و درنتیجه فعالیتها اقتصادی تر میگردد.
ﺑﺮرﺳﯽ میزان دمای هوای داﺧـﻞ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﺸﺎن میدهد رابطه ای مستقیم بین دمای هوای گلخانه و هوای بیرون گلخانه با کیفیت میزان کشت دارد. به عبارتی دیگر اگر دمای هوای بیرون گلخانه سرد یا گرم باشد دمای هوای گلخانه میبایست در بازه مورد قبول و تعریف شده قرار گیرد. بنابریان میبایست با ﻫﻤﺎن ﺳﺮﻋﺘﯽ ﮐﻪ ﮔﺮﻣﺎ بر اثر برودت هوای بیرون از دست میرود، دمای هوای داخل گرم شود. به منظور کاهش اثرات مخرب کاهش دمای هوای ﮔﻠﺨﺎﻧـﻪ میبایست از سیستم گرمایشی مناسب استفاده نمود و با روشهای مختلف از اﺗـﻼف حرارت در ﮔﻠﺨﺎﻧـﻪ جلوگیری نمود. بصورت ﮐﻠﯽ اتلاف حرارتی در گلخانه ها از ﺳﻪ ﻃﺮﯾﻖ جابجایی و نفوذ، تابش یا تشعشع و یا هدایت و رسانایی صورت میپذیرد. در زیر به بررسی عوامل فوق میپردازیم.
- ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ و ﻧﻔﻮذ
زمانی ﮐﻪ دﻣـﺎی هوای گلخانه تغییر می یابد ، ایجاد تغییر در ﭼﮕـﺎﻟﯽ هوا، موجب ﺟﺎﺑـﻪ ﺟـﺎﯾﯽ ﻃﺒﯿﻌـﯽ میشود به عبارتی دیگر تغییر دمای هوای گلخانه موجب ایجاد ﺟﺮﯾﺎن ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﻮا از ﺑـﺎﻻ و نقاط نزدیک به سقف ﺑﻪ ﭘﺎﯾﯿﻦ و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ میگردد. از اینرو ﺟﺎﺑﺠﺎﯾﯽ موجب میگردد ﻫـﻮاي ﮔﺮم از روزنه ها و ﺷـﮑﺎف های پوشش ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﺑﯿﺮون ﻣﻨﺘﻘﻞ ﺷـﻮد. میتوان با مسدود کردن روزنه و سوراخها و منافذ، این خروج هوای گرم به بیرون را به حداقل برسانیم.
- ﺗﺎﺑﺶ ﯾﺎ ﺗﺸﻌﺸﻊ
اتلاف حرارتی در اﯾــﻦ روش از اﺟﺴــﺎم ﮔــﺮمتر داخل گلخانه ﺑﻪ اﺟﺴﺎم ﺳـﺮدﺗﺮ ﺑﯿـﺮون ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ به صورت انتقال حرارت تابشی صورت میپذیرد. اﯾـﻦ اتلاف حرارتی موجب میگردد میزان قابل توجهی ﮔﺮﻣﺎ در داخل ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ تلف شود. استفاده از پوشش ﭘﻠـﯽ اﺗـﯿﻠﻦ ﻣـﺎﻧﻊ ﺿﻌﯿﻔﯽ در ﺑﺮاﺑـﺮ اﻣﻮاج ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. استفاده از ﻣــﻮاد ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﻣﺎدون ﻗﺮﻣﺰ در تولید پوشش پلاستیکی ﭘﻠﯽ اﺗﯿﻠﻦ موجب ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از اﺗﻼف ﺣﺮارت در این روش میشود.
- ﻫﺪاﯾﺖ ﯾﺎ رﺳﺎﻧﺎﯾﯽ
در اﯾﻦ اتلاف حرارتی ﮔﺮﻣﺎ ﺑﺼﻮرت ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ از ﭘﻮﺷﺶ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺑﯿـﺮون ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﯽ گردد. میزان اتلاف ﮔﺮﻣﺎ در این روش ﺑﻮﺳـﯿﻠﻪ ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺗﻔﺎوت دﻣﺎي ﺑﯿﻦ داﺧﻞ ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ و ﺑﯿﺮون ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﮐـﻞ در ﻣﻘﺎﺑـﻞ اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ گردد. میزان رطوبت پارامتری مهم در ﻫـﺪاﯾﺖ ﮔﺮﻣـﺎﯾﯽ میباشد. ﮐــﺎﻫﺶ ﻣﯿــﺰان رﻃﻮﺑﺖ موجب ﮐـﺎﻫﺶ ﻗﺎﺑـﻞ ﺗـﻮﺟﻬﯽ دراﻧﺘﻘﺎل دما و حرارت ﻣﯽ گردد.
ﻣﻬﻤﺘــﺮﯾﻦ روش اﺗــﻼف ﺣــﺮارت در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ ﻫﺎ، اﺗـﻼف حرارتی هدایت میباشد. یکی از راههای کاهش میزان اتلاف رسانایی یا هدایت در گلخانه ها استفاده از پوشش دو لایه میباشد. به طوری که ﻫـﻮاي مابین داﺧﻞ دو ﻻﯾﻪ پوشش، موجب کاهش میزان اﻧﺘﻘﺎل ﺣﺮارت میگردد.
با توجه به توضیحات اتلاف حرارتی در بالا، سوال زیر مطرح میگردد که از چه سیستم گرمایشی استفاده نماییم تا به بهترین روش بتوانیم دمای داخل گلخانه را تحت کنترل قرار دهیم.
اﻧـﻮاع ﺳﯿﺴـﺘﻢ ﻫـﺎي ﮔﺮﻣﺎﯾﺸـﯽ در ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ
صاحبان گلخانه همواره در برسی پاسخ این سوال میباشند که چه سیستم گرمایشی برای تامین گرمایش گلخانه مطلوب میباشد. پاسخ آن است که ﯾﮏ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﮔﺮﻣﺎﯾﺸﯽ مطلوب، میبایست دارای ویژگی های زیر باشد.
- امکان تامین گرمایش گلخانه در ﺳـﺮدﺗﺮﯾﻦ روزهای سال
- یکنواختی گرمایش در کل بستر گلخانه
- مصرف پایین دستگاه گرمایشی
- هزینه نگهداری و تعمیرات پایین
- راندمان بالای سیستم گرمایشی
حال به معرفی سیستم های گرمایشی گلخانه میپردازیم.
گرمایش از کف با دیگ بخار
در اﯾــﻦ روش با تجهیز یک موتورخانه و استقرار دﯾــﮓ ﺑﺨــﺎر در ﺑﯿــﺮون از ﮔﻠﺨﺎﻧــﻪ آب را گرم نموده و به وسیله لوله این آب گرم به داخل گلخانه منتقل میگردد. حال با استقرار لوله هایی در حدود 10 سانتی متری کف گلخانه آب گرم در آنها جریان پیدا کرده که این امر موجب افزایش دمای بستر گلخانه میگردد.
مزایای تامین گرمایش از کف در گلخانه
تامین گرمایش ﯾﮑﻨﻮاﺧﺖ در سطح بستر گلخانه
عدم ایجاد آلودگی محیطی در ﻫﻮاي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ
امکان کنترل دقیق دمای هوا
افزایش بازده کشت
امکان انجام کشت در تمام طول سال
کاهش بیماری
عدم ایجاد جریان هوا کاهش بیماری و گسترش آن
ﻣﻌﺎﯾﺐ تامین گرمایش از کف
ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺑﺎﻻي اولیه شامل ﻟﻮﻟﻪ ﮐﺸﯽ
اشغال فضای فیزیکی موتورخانه
مصرف آب بالا
افزایش هزینه مصرف انرژی
سختی گیری و خورندگی آب
هزینه نگهداری و تعمیرات بالا
فرسودگی و استهلاک بالای تجهیزات موتورخانه
از کار افتادن کل سیستم گرمایش در صورت خرابی
نصب و راه اندازی پیچیده
کوره هوای گرم گلخانه
امکان نصب کوره های هوای گرم در داخل و یا خارج گلخانه وجود دارد. هوای گرم از طریق فن های دستگاه به صورت جابجایی هوای گرم در داخل گلخانه منتشر میگردد. همانگونه که در تصویر مشاهده میشود فن های دمنده در پشت دستگاه ، هوای سرد را جذب مینماید. هوای سرد پس از عبور از کویل های فولادی گرم، آن را به هوایی کاملا گرم تبدیل نموده و وارد محیط می نماید. بسیاری از صاحبان گلخانه به کوره های هوای گرم بخاری گلخانه ، هیتر گلخانه یا هیتر آتش درون میگویند. نوع سوخت یا انرژی مصرفی در کوره ﻫﺎي ﻫﻮاي ﮔﺮم میتواند گاز طبیعی، گاز مایع، گازوئیل یا نفت باشد. مهمترین عیب ﮐـﻮره ﻫـﺎي ﻫـﻮاي ﮔـﺮم، ﻋـﺪم ﺗﻮزﯾﻊ ﯾﮑﻨﻮاﺧـﺖ ﺣـﺮارت داﺧـﻞ ﮔﻠﺨﺎﻧـﻪ میباشد.برای حل ایراد فوق میبایست نسبت به ایجاد تونلهای پلاستیکی اقدام نمود که این خود معایب دیگری را به همراه خواهد داشت.
در ﻣﻮﻗﻊ ﺧﺮﯾﺪ اﯾﻦ دﺳﺘﮕﺎه ﻫـﺎ به کیفیت و داشتن نشان استاندارد ملی ایران توجه نمایید. محیط مرطوب گلخانه میتواند طول عمر دستگاه را کاهش و یا مخاطرات ایمنی به همراه داشته باشد.
مزایای تامین گرمایش کوره هوای گرم
امکان استفاده از دستگاه با سوختهای مختلف (گاز شهری و گازوئیل)
راندمان حرارتی بالاتر از دیگ بخار
عدم نیاز به لوله کشی
عدم نیاز به آب مصرفی
نصب آسان
ﻫﺰﯾﻨﻪ سرمایه گذاری اولیه ﮐﻤﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ گرمایش از کف
معایب تامین گرمایش کوره هوای گرم
یکنواختی گرمایش کمتر نسبت به گرمایش از کف
اشعال فضای فیزیکی
صدای فن
سرد شدن کل سالن در صورت خرابی کوره هوای گرم
کانال کشی
ایجاد آﻟﻮده بیشتر به جهت ایجاد جابجایی هوای گرم
ایجاد جریان باد
هیتر برقی گلخانه
در اﯾﻦ روش هیترهای فن دار برقی ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از انرژی برق انرژی گرمایی تولید مینمایند. این تجهیزات در ایران بیشتر در مکان هایی استفاده میشود که امکان تامین گاز یا گازوئیل وجود ندارد. همچنین این تجهیزات گرمایشی بیشتر برای تامین گرمایش گلخانه های کوچک کاربرد دارد و برای گلخانه های بزرگ و صنعتی مناسب نمیباشد. در صورتی که مساحت گلخانه بالاتر از 50 مترمربع باشد میبایست از هیترهای برقی 3 فاز و صنعتی در گلخانه خود استفاده نمایید. در زیر عکسی از یک جت هیتر برقی سه فاز مشاهده میشود.
مزایای بخاری برقی گلخانه
ﭘﺎﯾﯿﻦ ﺑﻮدن ﻫﺰﯾﻨﻪ سرمایه گذاری
نصب بسیار آسان
عدم آلودگی
امکان تنظیم دمای محیط
معایب هیتر برقی یا جت فن برقی گلخانه
ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎي مصرف انرژِی
عدم امکان تامین گرمایش سالنهای بزرگ
عدم یکنواختی گرمایش
ایجاد جریان هوا و در نتیجه امکان گسترش بیماری
بخاری لوله ای گازی تابشی گرماتاب در گلخانه
یکی از بهترین و قابل اعتماد ترین سیستم های گرمایشی در گلخانه استفاده از بخاری تابشی لوله ای میباشد. مصرف این دستگاه گاز شهری بود و در ارتفاع بالا و زیر سقف نصب میگردد. گرمایش در این دستگاه از طریق انتقال حرارت تابشی به محیط گسیل میگردد. از مهمترین مزایای این دستگاه یکنواختی تامین گرمایش در سطح بستر گلخانه و همچنین عدم اشغال فضای فیزیکی میباشد. راندمان بالای دستگاه و کاهش هزینه های مصرف انرژی موجب گردیده استفاده از این دستگاه در گلخانه ها گسترش روز افزون یابد. گرماتاب در گلخانه ها همچون خورشید ریشه و ساقه و برگ گیاهان را گرم مینماید. در این روش از مشعلهای گاز سوز به منظور افزایش دمای لوله هایی با ضریب تابش بالا استفاده میشود. ثابت نگهداشتن دمای گلخانه با استفاده از ترموستات ها امکان پذیر میباشد. تامین گرمایش با راندمان بالا و همچنین تسریع در زمان تامین گرمایش از مزایای این روش میباشد. بی صدا بودن و عدم ایجاد جریان هوا که منجر به کاهش آلودگی و عدم گسترش آفات در سطح گلخانه میباشد را میبایست در زمان انتخاب سیستم گرمایشی منظور نمود.
جمعبندی
انتخاب روش تامین گرمایش مناسب در گلخانه جهت اطمینان از رشد و نمو بهینه و جلوگیری از افت میزان کشت و کیفیت آن، بسیار مهم میباشد. در این مقاله سیستم های گرمایش گلخانه و مزایا و معایب آنها مورد بررسی قرار گرفت. از نظر بسیاری از صاحبان صنعت گلخانه که تجربه استفاده از تجهیزات گرمایشی مختلفی در گلخانه های خود داشته اند، استفاده از بخاری تابشی در گلخانه ها بالاترین کارایی را داشته و بسیار ایده آل میباشد.
بدون نظر